Bir Şehir Kurmak:
Ankara 1923-1933

'Yeni Ankara’yı görmeye çağrı anlamı taşıyan sergi, yaşlı-genç tüm kent halkını, profesyonelleri, araştırmacıları, çocukları ve öğrencileri hedefleyerek, Ankara Yeni Şehir'in ortaya çıkışını ve bilinmeyen öyküsünü, son derece kısıtlı malzemeye dayalı biçimde modelleyerek anlatır. Vehbi Koç Vakfı'nın kuruluşunun 50. yılı kapsamında hazırlanan ve Ankara çalışmalarına ilgi duyan herkesi bir şehrin kuruluşuna tanıklık etmeye davet eden sergi, 13 Kasım 2019 ile 12 Ocak 2020 tarihleri arasında Cer Modern’de izleyici ile buluşmuş, gördüğü ilgi nedeniyle 26 Ocak 2020'ye kadar uzatılmıştır.

Destekleyen

Vehbi Koç Vakfı

Yıl

2019

Kategori

Sergi

Kitap

Film

Sosyal Medya

Hizmetler

Araştırma

Editörlük

Yazarlık

Kürasyon

Görsel Yönetmen

Etkinlik Programlama

Sosyal Medya Yönetimi

Sergi ve Yayın Koordinasyonu

Sergi, bir araştırma projesi olarak, şehrin modern tarihine katkıda bulunmayı ve bir “Ankara Şehir Müzesi” kurma düşüncesini tetiklemeyi hedefler. Ankara’nın başkent olarak kuruluşunun ilk 10 yılındaki yapılaşma, modernleşme ve Yenişehir’in kurulum tarihine yakından bakmaktadır. Bu, aynı zamanda “moderne beş kala” barınma kültürüne bakma tarihidir.

Sergi ile eşzamanlı olarak yayımlanan aynı isimli kitap da okuyucuya sunuldu. Sergi ve kitabı, yine bu dönem Ankara’sında eski ve yeni şehir bölgelerindeki yerleşimin modernleşmesi, kent ve park kültürünün oluşması, kamusal hizmetlerin modernleşmesi, anma kültürünün yaratılması, ulus kültürünün kimliğe kavuşturulması ve kentin sosyal yaşamının modernleşmesi konularında açılımlar getirir. Sergide, 20. yüzyılın ilk çeyreğinde, savaş yorgunu bir ülkede “yeni” bir “şehrin” nasıl kurulduğu, Cumhuriyetin 10. yılına kadar ortaya konan irade ve olgularla birlikte ele alınır.

Yenişehir 1923’te, içinden patikalarla geçilen boş bir arsadır, mülkiyeti vardır ama hâlî (tenha, boş) arazidir. Bu boş arazinin 1925 yılında kamulaştırılarak Belediye ve Vakıf İdaresi eliyle nasıl geliştirildiği ve 1933 Kızılayı’na nasıl ulaşıldığı sergide incelenir.

Sergide, “Yeni toplumun gereksindiği ‘yeni konut’ nedir, nasıl elde edilmiştir? Teba kültüründen yurttaş haklarına geçilirken ‘yeni insanların’ şehrin sakinleri olarak yarattıkları barınma kültürünün özellikleri nelerdir? Siyasetçiler, mal sahipleri, plancılar, mimarlar, müteahhitler, entelektüeller barınma kültürünü, bizatihi kendi barınma gereksinimleri üzerinden nasıl belirlemişlerdir? ‘Yeni toplum’ ufukta belirirken, planlı çevrenin toplumsal dinamikler içinde erimesi ve tarih yazımında boşluklar oluşması doğal mıdır?” sorularına yanıt aranır.

Sergide, döneme ilişkin bildik Ankara görselleri yerine, birinci el, özgün ve yeni üretilen görseller kullanılır. Sergileme ilkesi olarak eski / yeni karşılaştırmaları başta olmak üzere, nostalji üreten karşılaştırmalardan özellikle kaçınılmıştır. Nostaljinin yarattığı yabancılaşma, yabancılaşmanın yarattığı romantik kaçıştan uzak durulmuştur.

Fotoğraflar: Duygu Tüntaş

Filmler: (sol) Beril Kapusuz, (sağ) Mimço Atölye

Bugün Kızılay olarak bilinen, Sıhhiye Köprüsü’nden Meclis Kavşağı’na, Kolej’den Demirtepe’ye kadar uzanan Yenişehir, serginin odağına alınıyor. Bu bölgede 1933 yılına kadar inşa edilen 350’ye yakın kamu ve hizmet yapısı ile konutlar, arşiv belgeleri ve fotoğraflara dayandırılan kapsamlı üç boyutlu kent modellemeleriyle ayağa kaldırılmıştır. Modellemeyle ortaya konan mimari ve yapısal özelliklerin yanı sıra, Yenişehir sakinlerinin yarattığı beşeri haritalama da bir Ankara bilgisi olarak ilk kez paylaşılmaktadır.

1933 yılı Yenişehir’indeki 320 konuttan 10’u, 28 kamu yapısından 18’i halen ayaktadır. Sergide modellemenin yanı sıra 1923-1933 dönemini anlatan yaklaşık 350 fotoğraf, döneme ilişkin “Kesitler” aktaran sekiz ana tema altında bir araya getirilir. Mimarlık ve kent modellemelerinden üretilen videolar ile birlikte 1939 yılı hava fotoğraflarından dönemin Ankarası canlandırılır. Araştırma sonucu ortaya konan Yenişehir’i oluşturan konut tipleri, maketler aracılığıyla sergide temsil edilir. Sergi mekânındaki “Film Odalarında” dönemi konu edinen belgeseller ve dönem filmleri

1920’ler Ankarası’nı gözümüzde canlandırır. “Enstantaneler”, aralarında Gazi Mustafa Kemal Atatürk, Mustafa Necati, Halide Edip Adıvar, Arif Hikmet Koyunoğlu, Carl Christoph Lörcher, Erzurumlu Nafiz Kotan, Grace Ellison gibi isimlerin bulunduğu 40’a yakın siyasetçi, yazar ve entelektüel, mimar, plancı ve müteahhittin, başkentin ilk on yılındaki barınma deneyimlerini, yaşanmışlıklar, anılar ve yazdıkları üzerinden bir araya getirir. “Nadire Kabineleri”, dönemin kişileri ve mekânlarıyla ilintili efemera ve basılı koleksiyon malzemesini kamuya ilk kez sunar.